JAK POWSTAŁA RASA - CZYLI NA SZLAKACH HISTORII I TERAŹNIEJSZOŚCI
Siberian husky to rasa bardzo stara, można powiedzieć pierwotna, w której powstanie człowiek ingerował w niewielkim stopniu. Przodków rasy należy szukać we wschodniej Syberii, w górnym biegu rzeki Kołymy, półwyspu Kamczatka, okolicach cieśniny Beringa i Morza Arktycznego.
Kilkanaście tysięcy lat temu Syberię zamieszkiwała prymitywna ludność zajmująca się myślistwem i zbieractwem. Kontakt z naturą powodował, że mieszkańcy znali jej prawa i umiejętnie korzystali z dobrodziejstw.
Jednak kiedy około 3 tysiące lat temu klimat uległ ochłodzeniu, ziemię pokrył śnieg i lód. Plemiona, które dotychczas prowadziły osiadły tryb życia musiały zmienić go na koczowniczy i wyruszać na coraz dalsze odległości w poszukiwaniu żywności. Dotychczasowy porządek został zachwiany. Wówczas z pomocą przyszły syberyjskie psy. Różne warunki życia sprawiły, że syberyjskie plemiona wypracowały takie typy psów, które najbardziej odpowiadały im potrzebom.
Wygląd, charakter i użyteczność psom hodowanym dzisiaj jako siberian husky zawdzięczamy plemionom Czukczów, Jukagirów oraz Koriaków - paleoazjatyckim ludom syberyjskich autochtonów zamieszkujących północno – wschodnią Rosję, uważanych za najstarsze grupy etniczne w tym regionie.
Czukczowie żyli w stałych osadach w głębi lądu, w Górach Czerskiego, ale potrzeba zdobycia pożywienia, polowania powodowała konieczność przemieszczania się na znaczne odległości.
To oni wpadli na pomysł, który zmienił ich życie i pozwolił przetrwać. Znaleźli pomocnika - psa mało wymagającego, odpornego na trudne warunki, taniego w utrzymaniu niezbyt dużego, ale na tyle silnego, by pomógł uciągnąć upolowaną zwierzynę z umiarkowaną prędkością, często na długich dystansach.
Pies sprawdził się w tej roli. Pracował wytrwale i z zapałem. Gdy Czukczowie potrzebowali silniejszego psa, zwiększali ilość psów w zaprzęgu pożyczając je od sąsiadów i zamiast 6-8 psów zaprzęgano ich nawet 16-18 czy 20. Zaprzęgi Czukczów liczące 20 psów potrafiły przejechać w ciągu 6 godzin odległość 120 km ciągnąc ciężar o masie nawet 600 kg. Psy były jednak zwierzętami pociągowymi, ani psami o zbyt lekkim kośćcu, gdyż takie nie poradziłyby sobie z trudnymi syberyjskim warunkami.
W trudnych warunkach dobry psi zaprzęg zapewniał człowiekowi przetrwanie. Mężczyźni wykorzystywali psy w pracy a kobiety i dzieci opiekowały się zwierzętami gdy odpoczywały. Psy były dobrze traktowane, były dobrze karmione zimą, grzały się w przydomowych ogniskach stając się czułym psem rodzinnym towarzyszącym człowiekowi w codziennych obowiązkach.
To właśnie dlatego dzisiejsze siberian husky łączą cechy psów pracujących i do towarzystwa.
Ówczesna hodowla skupiała się w dużej mierze na cechach użytkowych, a podstawowym warunkiem było także przetrwanie zwierząt.
W czasie arktycznego lata psy same troszczyły się o zdobywania pożywienia. Powodowało to naturalną selekcję, przeżywały tylko najsilniejsze i najsprytniejsze osobniki. Psy musiały zatroszczyć się same, by przeżyć. Do tego potrzebna była współpraca w zgranej grupie, która nie tylko mogła skutecznie obronić się przed drapieżnikami, ale wspólnie polować.
Aby zapobiegać konfliktom w stadzie podczas cieczek, zapobiegać przypadkowym kojarzeniom czy zachować tkankę tuszową część samców kastrowano pozostawiając te najlepsze prowadzące zaprzęgi. Kastracja polegała wówczas na ciasnym związaniu skóry pomiędzy ciałem psa a moszną. Ze względu na brak dopływu krwi do tkanek, ciała moszna i jądra zasychały i odpadały.
W języku Czukczów „husky” oznaczał ochrypły i tak wówczas określano wszystkie psy. Każdy ród hodował zwierzęta w nieco innym typie w zależności od potrzeb, warunków klimatycznych – temperatur, grubości pokrywy śnieżnej czy ukształtowania terenu.
SKĄD WZIĘŁY SIĘ SYBERYJSKIE PSY NA KONTYNENCIE AMERYKAŃSKIM ?
Tereny zajmowane przez Czukczów znajdowały się blisko Alaski. Istnieją dowody, że Czukczowie przepływali Cieśninę Beringa i osiedlali się na Alasce zanim pojawiły się tam ich psy. Można zaryzykować stwierdzenie, że siberian husky jako nieznana na kontynencie amerykańskim rasa psa północnego przekradła się do Ameryki bez fanfar w miejscu gdzie będący częścią Alaski Półwysep Seward i prawie styka się z Półwyspem Czukockim.
Syberyjskie psy pojawiły się oficjalnie na Alasce późną jesienią 1908 roku kiedy to rosyjski handlarz futer William Goosak przywiózł grupę psów, które miały wziąć udział odbywającym się na Alasce wyścigu – All Alaska Sweepstake na dystansie 408 mil (około 750 km) i zdobyć pierwszą nagrodę w wysokości 10 000 dolarów amerykańskich. Wyścigi psich zaprzęgów były wówczas rozrywką dla poszukiwaczy złota na Alasce.
Nikt nie był pod wrażeniem małych i lekkich psów Gossaka. Nie wzbudzały entuzjazmu z powodu niskiego wzrostu i małej wagi. Patrzono na nie wręcz z przymrużeniem oka, pogardliwie i prześmiewczo nazywając „szczurami syberyjskimi” lub „szczurami północy”. Tym samym nie dawano im żadnych szans.
Zdjęcie Wikipedia - All Alasca Sweepstackes Race Start 1915
Jednak jakie było zdumienie, kiedy w 1909 roku na trasie 750 km zaprzęg prowadzony przez duńskiego żeglarza Louisa Thurnstrup’a zajął trzecią lokatę. Niespodziewany sukces, szybkość i wytrzymałość sprawiły, że psami zza cieśniny Beringa zainteresowali się inni mieszkańcy alaskańskiego miasteczka Nome.
Przebywający wówczas w Nome Szkot Fox Maule Ramsey i równocześnie uczestnik wyścigu z 1909 roku wyruszył latem 1909 na Syberię w górę rzeki Anadyr, do kupieckiej osady Markovo, gdzie kupił 60 najlepszych przedstawicieli rasy jakie udało mu się znaleźć. Stworzył z nich 3 zaprzęgi, dla siebie i dwóch swoich wujków.
Zdjęcie Wikipedia - Charmes Ramsay - winning sleed dogs
W 1910 roku w tym samym trudnym wyścigu zaprzęg zgłoszony w imieniu pułkownika Charlesa Ramseya a prowadzony przez Fina Johna „Iron Manna” Johnsona nie dał się pokonać zajmując pierwszą lokatę i uzyskując rekordowy na trasie 650 km (wg niektórych źródeł 700 km) wynik 74 godzin 14 minut i 39 sekund. Dopiero po ponad 70 latach, w 75 rocznicę wyścigu Alla Alaska Swepstakes, w 1983 roku wynik udało się poprawić.
W historii zapisał się także maszer Norweg Leonard Seppala, którego szybkie i wytrzymałe psy wygrywały w latach 1915, 1916 i 1917 zyskując sławę i uznanie.
JAK SYBERYJSKIE PSY ZNALAZŁY SIĘ W RĘKACH LEONARDA SEPPALI ?
To też ciekawa historia.
Leonard Seppala otrzymał psy od norweskiego badacza Roalda Amunsdena – zdobywcy Bieguna Południowego, który planując w 1914 roku ekspedycję z Alaski na Biegun Północy wybrał siberian husky do transportu ładunku. Przyjaciel Amundsena, także Norweg i równocześnie współwłaściciel największej spółki górniczej w Nome Jafet Lindberg zaoferował zakup i szkolenie psów na planowaną w 1914 roku wyprawę na Biegun Północny dla Amundsena. To wówczas z Półwyspu Seward wybrano najlepsze siberian husky, które przekazano pracownikowi Lindberga i koledze z Norwegii Leonardowi Seppali na szkolenie. Ekspedycja z 1914 roku nie doszła do skutku. Jej plany pokrzyżował wybuch I wojny światowej. Psy pozostające pod opieką Seppali nadal trenowały. Zyskiwały coraz większe uznanie, dlatego zostały zgłoszone do kolejnych wyścigów Sweepstakes, wygrywając trzy ostatnie – 1915, 1916 i 1917. Przystąpienie Stanów Zjednoczonych do I wojny Światowej zakończyło serię słynnych wyścigów.
W 1925 roku Seppala wygrał 3 dniowy wyścig New England Point To Point. Siberian husky były szybsze od lokalnych psów, odnosiły sukcesy, stąd wielu maszerów zapragnęło je mieć.
Zdjęcie Wikipedia - Seppala with dogs
Seppala we współpracy z maszerką Elizabeth Ricker założyli wówczas hodowlę w Poland Spring dając początek hodowli siberian husky w Ameryce.
Warto mieć na uwadze, że psy które zostały sprowadzone przez Goosaka do Nome w 1908 roku znacznie różniły się fenotypem nie tylko od siebie nawzajem ale także od siberian husky, które dzisiaj widzimy. Niektóre były długie i ze zbyt długimi kończynami, inne krótkie i o cięższej kości, jedne zbudowane symetrycznie, inne nie. Ówcześni hodowcy uznawali wydajność, wytrzymałość i sprawność jako najważniejsze i wręcz jedyne kryteria, eksterier nie był brany pod uwagę. Dopiero Seppala zaczął hodować z myślą o większej jednolitości, próbując uzyskać psy większe, mocniejszej budowy i bardziej jednolite pod względem eksterieru.
UZNANIE RASY SIBERIAN HUSKY
W 1930 r. siberian husky został uznany przez American Kennel Club za odrębną rasę.
USA zostało krajem pochodzenia rasy, pierwszy standard opublikowano w 1932 roku.
Również w 1932 roku podczas Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Lake Placid wyścig psich zaprzęgów został zaprezentowany jako sport pokazowy.
W 1938 roku założono SHCA – Siberian Husky Club of America.
Wpis do rejestru przez Międzynarodową Organizację Kynologiczną FCI nastąpił dopiero po ponad 30 latach, 09-08-1966 roku. Opublikowano wzorzec rasy o numerze 270 na podstawie standardu amerykańskiego. Siberian husky został zakwalifikowany do grupy V FCI.
NIEZWYKŁA HISTORIA ZE SZCZEPIONKĄ W TLE
Umiejętności i wytrzymałość siberian husky przydały się w 1925 roku, gdy Nome nawiedziła epidemia błonicy.
Mieszkańców miała uratować szczepionka znajdująca się w odległym o 1600 km szpitalu.
Pogoda pokrzyżowała plany transportu samolotem. Pociągiem udało się dojechać z Anchorage do Nenana. Stamtąd jedyną możliwością był transport psim zaprzęgiem w niezwykle trudnych warunkach pogodowych (styczeń).
Sztafeta składająca się z 20 maszerów i 150 psów w sześć dni pokonała liczącą 1085 km trasę. Trasę nazwano "wyścigiem miłosierdzia". Najdłuższy i najbardziej niebezpieczny odcinek sztafety liczący 316 mil miał pokonać Leonadr Seppala, który prowadził zaprzęg siberianów. Wyruszył z Nome, dotarł do Nulato nad rzeką Yukon, odebrał ładunek i zawrócił bez odpoczynku. Liderem jego zaprzęgu był Togo.
Zdjęcie - Wikipedia Gunnar Kassen with Balto
Na miejsce z surowicą dotarł Gunnar Kasson z liderem Balto. Sztafeta zakończyła się sukcesem – dostarczeniem szczepionki do Nome 2 lutego 1925. W oparciu o tą historię powstał film "TOGO".
Kadr z filmu "TOGO"
Lider ostatniej sztafety Balto stał się najsłynniejszym psem ówczesnych czasów. Ku jego pamięci zbudowano w nowojorskim Central Park pomnik z napisem „Endurance, Fidelity, Inteligence” – „Wytrwałość, wierność, inteligencja”.
Pomnik Balto w Central Park
By uczcić bohaterską postawę Seppali, w 1926 roku zaproszono go z 40 psami, w tym z Togo, do kilku miast, kierując się z zachodu na wschód. W Nowym Yorku, w Madison Square Garden Seppala został odznaczony przez Roalda Amundsena medalem a dla upamiętnienia tego wydarzenia od 1973 odbywa się na Alasce najtrudniejszy i najbardziej prestiżowy wyścig na świecie – Iditadod.
Seppala powrócił do wyścigów. W styczniu 1927 roku uczestniczył w wyścigu w Poland Spring. Ku zaskoczeniu innych maszerów Seppala wygrał wyścig poza Alaską. Po kolejnym sukcesie podczas wyścigu New England Point to Point maszerzy zainteresowali się wymianą swoich psów na szybsze i wytrzymalsze siberiany. Seppala współpracując z Elisabeth Ricker założył hodowlę w Poland Spring.
Hodowla Seppala / Ricker została zamknięta w 1931 roku, na świat przyszły szczenięta z których wyrosły wartościowe zwierzęta.
W 1932 roku Seppala wrócił na Alaskę zostawiając pozostałe psy w Kanadzie w St. Jovite w prowincji Quebeck. Pozostały pod opieką właściciela karczmy Harrego Wheelera, który założył słynną hodowlę z przydomkiem „Of Seppala”.
PIERWSZE HODOWLE SIBERIAN HUSKY
Pierwsze odnoszące sukcesy hodowle siberianów powstały w Nowej Anglii (północno-wschodni region Stanów Zjednoczonych). Były to hodowle Chinool Kennel Evy Seeley oraz Monadnock Kennel Lorny Demidow, które rozwijały rasę równocześnie w dwóch kierunkach, by psy mogły wygrywać w zawodach psich zaprzęgów i na ringach wystawowych.
Należy mieć na uwadze, że do 1946 roku na Alasce nie hodowano siberian husky w czystości rasy. Krzyżowano je z lokalnymi psami w typie zaprzęgowym. Tak działo się do czasu gdy na Alaskę przybyła Natelie Jubin z parą psów z Kennelu Chinook zarejestrowanych w AKC. Jeden z tych psów stał się podwaliną znanej hodowli siberianów Alaska Kennel. Z tej hodowli pochodził Champion BONZO OF ANADYR, który wygrała w 1955 Best in Show na wystawie AKC wszystkich ras i jednocześnie był liderem zaprzęgu Norrisa.
I tak koncepcja hodowli psa sportowego i równocześnie wystawowego stała się faktem.
Jednymi z najbardziej znanych hodowli siberian husky w USA są hodowle Innisfree, Karnovanda Kennel działająca od 1959 roku oraz Kristari Sharon Osharow założona w 1977. Wiele polskich siberian husky ma w swoich rodowodach przedstawicieli znanych amerykańskich i kanadyjskich hodowli. Tym samym populacja rasy w Polsce z roku na rok staje się coraz lepsza.
Siberian husky w Europie i w Polsce
W latach 1950 – 1960 pierwsi przedstawiciele siberian husky trafiły do Europy. Pierwsza hodowla siberian husky została założona w Szwecji. Jej podstawę stanowiły psy z hodowli Anadyr.
Do Polski pierwsza suczka siberian husky szaro – biała JUONNA Elfkarlens została sprowadzona ze Szwecji przez Panią Barbarę Steinmetz i Zdzisława Jóźwiaka w 1983 roku. JUONNA zdobyła tytuł Championa Polski i Zwycięzcy Polski.
Jej pierwszy miot urodził się w 1988 r. pod przydomkiem z Muchowieckiego Igloo (miot H) ze skojarzenia z czeskim DUKTOYAKTUK ze Sibirtu. Szczenięta z tego miotu dały początek kilku polskim hodowlom.
Oprócz wyścigów siberian husky wykorzystywano w ubiegłym stuleciu do przewozów pocztowych, podczas II Wojny Światowej odpowiednio wyszkolone psy do poszukiwań ratowniczych w Arktyce. Dzisiaj jako najlżejsze i najmniejsze z nordyckich psów zaprzęgowych odnoszą sukcesy w wyścigach psich zaprzęgów, zdobywając równocześnie tytuły championów na wystawach psów rasowych.
Tak rozpoczęła się historia i trwająca do dnia dzisiejszego kariera siberian husky.
